Badania wskazują na korzyści i ryzyko związane z popularnymi lekami na odchudzanie

Zapotrzebowanie na leki odchudzające, sprzedawane pod markami takimi jak Ozempic i Wegovy, stale rośnie. Z niedawnego badania wynika, że co ósmy Amerykanin stosował lub obecnie stosuje te leki w leczeniu cukrzycy, chorób serca lub otyłości.

Formalnie leki te są znane jako agoniści receptora glukagonopodobnego peptydu-1 (GLP-1RA) i obejmują m.in. Mounjaro oraz Zepbound. W nieformalnych dyskusjach, zarówno media, pacjenci, jak i niektórzy lekarze określają je mianem „cudownych leków” ze względu na znaczną utratę masy ciała u użytkowników. Chociaż ich korzyści zdrowotne są dobrze udokumentowane, niewiele wiadomo o ich wpływie na różne układy narządów w organizmie.

Naukowcy z Washington University School of Medicine w St. Louis oraz Veterans Affairs (VA) St. Louis Health Care System przeanalizowali systematycznie wyniki zdrowotne ponad 2 milionów osób z cukrzycą, stosujących te popularne leki na odchudzanie. Badania ujawniły szeroki zakres korzyści dla zdrowia poznawczego i behawioralnego, ale także podniosły alarm dotyczący zwiększonego ryzyka zapalenia trzustki i problemów z nerkami.

Badanie zostało opublikowane 20 stycznia w czasopiśmie „Nature Medicine”.

„Biorąc pod uwagę nowość tych leków i ich gwałtownie rosnącą popularność, ważne jest, aby systematycznie badać ich wpływ na wszystkie układy organizmu, aby zrozumieć, co robią, a czego nie robią” – powiedział dr Ziyad Al-Aly, starszy autor badania, kliniczny epidemiolog i nefrolog, który leczy pacjentów w szpitalu John J. Cochran Veterans Hospital w St. Louis, afiliowanym przy WashU Medicine.

„Nasze podejście pozwoliło nam stworzyć kompleksowy atlas mapujący powiązania GLP-1RA z różnymi układami narządów” – dodał. „Wyniki badania dostarczają wglądu w znane i wcześniej nieznane korzyści i ryzyka związane z GLP-1RA, co może być pomocne w prowadzeniu opieki klinicznej i ukierunkowywaniu przyszłych badań”.

Mechanizm działania i analiza wyników

Leki GLP-1RA, przyjmowane raz w tygodniu w formie zastrzyków, naśladują naturalnie produkowane hormony, które zmniejszają apetyt i spowalniają trawienie, dając uczucie sytości na dłużej. Dodatkowo zdrowa dieta i aktywność fizyczna wspomagają proces odchudzania.

W ramach badania naukowcy z WashU Medicine przeanalizowali zanonimizowane dane medyczne z bazy prowadzonej przez Departament ds. Weteranów USA. Porównali 175 wyników zdrowotnych u weteranów stosujących leki GLP-1RA do leczenia cukrzycy z wynikami osób przyjmujących bardziej tradycyjne leki, takie jak Jardiance, Glipizide i Januvia.

Zestaw danych obejmował ponad 2 miliony weteranów leczonych na cukrzycę od 1 października 2017 r. do 31 grudnia 2023 r. Pacjenci różnili się pod względem wieku, rasy i płci.

Korzyści neurologiczne i behawioralne

Leki GLP-1RA były związane ze znaczącymi korzyściami dla zdrowia neurologicznego i behawioralnego, w tym ze zmniejszonym ryzykiem napadów padaczkowych oraz uzależnień od alkoholu, konopi, stymulantów i opioidów. U osób stosujących te leki zaobserwowano także mniejsze ryzyko myśli samobójczych, samookaleczeń, bulimii i zaburzeń psychotycznych, takich jak schizofrenia.

Badania wykazały również zmniejszenie ryzyka zaburzeń neurokognitywnych, takich jak choroba Alzheimera i demencja.

„Co interesujące, leki GLP-1RA działają na receptory obecne w obszarach mózgu związanych z kontrolą impulsów, nagrodą i uzależnieniami – co potencjalnie wyjaśnia ich skuteczność w ograniczaniu apetytu i zaburzeń związanych z uzależnieniami” – powiedział Al-Aly. „Leki te zmniejszają również stan zapalny w mózgu i prowadzą do utraty masy ciała; oba te czynniki mogą poprawiać zdrowie mózgu i wyjaśniać zmniejszone ryzyko chorób takich jak Alzheimer i demencja”.

Ryzyka i potencjalne działania niepożądane

Mimo że leki GLP-1RA wykazują skuteczność w wielu obszarach zdrowia, zakres korzyści jest umiarkowany – wynosi około 10-20% redukcji ryzyka w większości przypadków. „Jednak umiarkowany efekt nie umniejsza potencjalnej wartości tych leków, zwłaszcza w przypadku schorzeń, gdzie istnieje niewiele skutecznych opcji leczenia, na przykład demencji” – podkreślił Al-Aly.

Badanie potwierdziło także wcześniejsze odkrycia dotyczące zdolności tych leków do zmniejszania ryzyka zawałów serca, udarów i innych problemów sercowo-naczyniowych.

Jednak badania podkreśliły także potencjalne negatywne skutki stosowania leków, w tym zwiększone ryzyko problemów żołądkowo-jelitowych, takich jak nudności, wymioty, biegunka, a w rzadkich przypadkach – porażenie żołądka. „Te działania niepożądane zostały dobrze udokumentowane w badaniach i relacjach” – dodał Al-Aly.

Nowatorskie odkrycia dotyczą jednak negatywnego wpływu leków GLP-1RA na trzustkę i nerki. Chociaż te działania niepożądane są rzadkie, mogą być bardzo poważne; lekarze muszą uważnie monitorować pacjentów pod kątem objawów zapalenia trzustki i kontrolować funkcje nerek. Problemy z nerkami mogą rozwijać się bezobjawowo, aż do zaawansowanego stadium z ograniczonymi opcjami leczenia.

„Leki GLP-1RA mogą przynosić szerokie korzyści zdrowotne” – podsumował Al-Aly. „Jednak nie są one pozbawione ryzyka. Nasze wyniki podkreślają możliwość szerszego zastosowania tych leków, ale także wskazują na ważne ryzyka, które należy uważnie monitorować u osób stosujących te środki”.

Źródło: Nature Medicine
DOI: 10.1038/s41591-024-03412-w