Cukrzyca typu 2 z choroby stosunkowo rzadkiej przekształciła się w ciągu zaledwie trzech dekad w epidemię o zasięgu globalnym. Obecnie na świecie żyje ponad 530 milionów dorosłych z cukrzycą, a prognozy wskazują, że do 2045 roku liczba ta może wzrosnąć do niemal 800 milionów. Ponad 90% przypadków stanowi cukrzyca typu 2. Choroba ta jest obecnie jednym z dziesięciu najczęstszych powodów zgonów na świecie, skracając długość życia o kilka lat oraz zwiększając ryzyko rozwoju chorób sercowo-naczyniowych – dwóch głównych przyczyn śmierci.
Globalne różnice i rosnące nierówności
Rozkład występowania cukrzycy nie jest równomierny. Choć wysoka częstość obserwowana jest w Ameryce Północnej i Europie, najszybszy wzrost zachorowań notuje się w Azji i Afryce. Same Chiny i Indie odpowiadają za ponad jedną trzecią wszystkich przypadków cukrzycy typu 2, co odzwierciedla szybkie przemiany epidemiologiczne w krajach rozwijających się. W Afryce Subsaharyjskiej, mimo że liczba przypadków pozostaje relatywnie niska, tempo wzrostu jest jednym z najwyższych na świecie, tworząc podwójne wyzwanie – konieczność równoczesnego zwalczania chorób zakaźnych i przewlekłych niezakaźnych.
Te globalne nierówności podkreślają niewygodną prawdę: cukrzyca typu 2 to nie tylko problem medyczny, ale także społeczno-ekonomiczny, wynikający z nierównego dostępu do profilaktyki, leczenia i edukacji zdrowotnej.
Dlaczego epidemia przyspiesza?
Na wzrost zachorowań wpływa splot wielu czynników: starzenie się populacji, urbanizacja, zmiana wzorców żywieniowych, spadek aktywności fizycznej oraz wczesne narażenie na niedożywienie.
Najwyższą częstość choroby obserwuje się wśród osób starszych, a do 2050 roku odsetek ludności powyżej 60. roku życia niemal się podwoi. Urbanizacja sprzyja dietom bogatym w żywność przetworzoną, napoje słodzone i czerwone mięso, przy jednoczesnym spadku aktywności fizycznej.
Coraz częściej diagnozuje się cukrzycę także u nastolatków i młodych dorosłych, co zwiastuje pokolenie narażone na wieloletnie powikłania metaboliczne. Wczesne narażenie na niedożywienie, a następnie życie w środowisku sprzyjającym nadmiarowi kalorii, zwiększa ryzyko rozwoju choroby w dorosłości – to przykład, jak biologia i zmiana społeczna tworzą wspólny mechanizm ryzyka.
Rzeczywisty koszt cukrzycy
Oprócz cierpienia pacjentów, cukrzyca typu 2 generuje ogromne obciążenie ekonomiczne i zdrowotne. Choroba ta skraca życie, pogarsza jego jakość, uszkadzając serce, nerki, oczy i układ nerwowy. Osoby młodsze tracą zdolność do pracy, co przekłada się na straty gospodarcze i społeczne.
Szacuje się, że około 10% globalnych budżetów zdrowotnych jest już przeznaczanych na cukrzycę i jej powikłania. W Stanach Zjednoczonych ponad połowa kosztów związanych z chorobą to wydatki na leczenie późnych powikłań. W krajach o niskich dochodach późna diagnoza i ograniczony dostęp do opieki medycznej prowadzą do wysokiego poziomu niepełnosprawności i zgonów możliwych do uniknięcia.
Profilaktyka i polityka zdrowotna – globalny priorytet
Pomimo niepokojących danych, cukrzyca typu 2 należy do najbardziej możliwych do uniknięcia chorób przewlekłych. Wyniki licznych badań klinicznych w Finlandii, USA, Indiach i Chinach wykazały, że intensywne interwencje stylu życia – obejmujące zdrową dietę, redukcję masy ciała i regularną aktywność fizyczną – mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju cukrzycy nawet o 58% u osób wysokiego ryzyka.
Nowsze dane pokazują również, że remisja cukrzycy typu 2 jest możliwa dzięki trwałej utracie masy ciała, co obala wieloletnie przekonanie o nieodwracalności tej choroby.
Niestety, większość systemów ochrony zdrowia nadal koncentruje się na leczeniu zaawansowanych stadiów choroby, zaniedbując profilaktykę i wczesne interwencje.
Apel o działanie
Autorzy publikacji, z Zhangiem i współpracownikami na czele, wzywają do zdecydowanego działania na poziomie międzynarodowym. Kluczowe znaczenie ma profilaktyka, wczesne wykrywanie i wyrównywanie nierówności w zdrowiu. Od decyzji politycznych i klinicznych liderów zależy, czy epidemia cukrzycy stanie się jednym z największych wyzwań zdrowotnych XXI wieku, czy też przykładem skutecznej mobilizacji nauki i społeczeństwa wobec globalnego kryzysu zdrowotnego.
Źródło: Science China Life Sciences, “Global risk factors, epidemiology, and disease burden of type 2 diabetes”
DOI: http://dx.doi.org/10.1007/s11427-024-3036-4
