Lek przeciwko HIV może poprawiać wzrok u pacjentów z cukrzycowym obrzękiem plamki – wyniki badania klinicznego

Niedrogi i od dawna zatwierdzony lek stosowany w leczeniu HIV może skutecznie poprawiać wzrok u pacjentów z cukrzycowym obrzękiem plamki (DME – diabetic macular edema) – jednego z najczęstszych i najbardziej wyniszczających powikłań cukrzycy. Wstępne badania kliniczne sugerują, że działanie to jest porównywalne lub nawet lepsze od obecnie stosowanych terapii, przy znacznie niższych kosztach i w wygodniejszej, doustnej formie podania.

Nowa nadzieja dla milionów pacjentów z DME

Lek, o którym mowa, to lamiwudyna – substancja od lat stosowana w leczeniu zakażenia HIV. W badaniu przeprowadzonym przez naukowców z Universidade Federal de São Paulo w Brazylii oraz University of Virginia Health (UVA Health) wykazano, że doustna lamiwudyna może istotnie poprawić ostrość widzenia u osób z DME – chorobą, która powoduje gromadzenie się płynu w siatkówce oka, prowadząc do znacznego pogorszenia widzenia, a nawet ślepoty. Szacuje się, że problem ten dotyczy nawet 1 na 14 pacjentów z cukrzycą, a tylko w samych Stanach Zjednoczonych żyje ponad 37 milionów dorosłych z tą chorobą.

„Doustny lek poprawiający wzrok u pacjentów z DME byłby przełomem – znacznie wygodniejszym rozwiązaniem niż comiesięczne iniekcje doszklistkowe” – komentuje dr Jayakrishna Ambati z UVA Health. „Co więcej, mechanizm działania lamiwudyny różni się od dotychczasowych terapii, co otwiera drzwi do stosowania terapii skojarzonych.”

Wyniki badania klinicznego: doustna lamiwudyna kontra placebo

W badaniu klinicznym z udziałem dwóch tuzinów pacjentów z DME uczestnicy zostali losowo przydzieleni do grupy otrzymującej lamiwudynę lub placebo. Po czterech tygodniach wszyscy rozpoczęli leczenie standardowymi iniekcjami z bewacyzumabu (przeciwciała anty-VEGF).

Wyniki były obiecujące:

• Już po 4 tygodniach doustnego leczenia osoby przyjmujące lamiwudynę poprawiły ostrość wzroku o 9,8 litery (około 2 linie na tablicy okulistycznej), podczas gdy grupa placebo zanotowała pogorszenie o 1,8 litery.
• Po kolejnych 4 tygodniach (po rozpoczęciu terapii bewacyzumabem) poprawa u pacjentów przyjmujących lamiwudynę wyniosła 16,9 litery, w porównaniu do 5,3 litery w grupie placebo.

To wskazuje, że lamiwudyna może działać zarówno samodzielnie, jak i w połączeniu z iniekcjami doszklistkowymi.

Lamiwudyna i nowe podejście do terapii zapalenia

Działanie leku wiąże się z blokowaniem aktywności inflammasomów – kompleksów białkowych układu odpornościowego, które odgrywają istotną rolę w patogenezie DME. Co więcej, zespół Ambatiego opracował zmodyfikowaną i potencjalnie bezpieczniejszą wersję lamiwudyny – związek o nazwie K9, który również blokuje inflammasomy, ale bez typowych działań niepożądanych lamiwudyny.

Szersze zastosowania leków NRTI?

Badanie nad lamiwudyną w DME wpisuje się w szerszy nurt badań zespołu Ambatiego nad lekami z grupy nukleozydowych inhibitorów odwrotnej transkryptazy (NRTI). Wcześniejsze analizy dużych baz danych ubezpieczeń zdrowotnych sugerowały, że NRTI mogą zmniejszać ryzyko nie tylko cukrzycy i zwyrodnienia plamki, ale także choroby Alzheimera.

Dr Ambati podkreśla, że przyszłe badania nad lamiwudyną i związkiem K9 powinny objąć większe grupy pacjentów oraz dłuższy okres obserwacji. Niemniej jednak, pierwsze wyniki budzą ogromne nadzieje na przełom w leczeniu jednej z głównych przyczyn utraty wzroku w cukrzycy.