Leki z grup GLP-1RA i SGLT2i w cukrzycy typu 2 mogą zmniejszać ryzyko choroby Alzheimera i związanej z nią demencji – nowe badanie kohortowe

Cukrzyca typu 2 (T2D) oraz choroba Alzheimera i związana z nią demencja (ADRD) stanowią narastający problem zdrowia publicznego o skali globalnej. Współwystępowanie tych dwóch schorzeń sugeruje możliwość wspólnych mechanizmów patofizjologicznych, co otwiera perspektywę wykorzystania leków przeciwcukrzycowych w prewencji ADRD. W szczególności leki z grupy agonistów receptora glukagonopodobnego peptydu 1 (GLP-1RA) oraz inhibitory kotransportera sodowo-glukozowego typu 2 (SGLT2i) mogą oferować potencjalne działanie neuroprotekcyjne.

Na łamach prestiżowego czasopisma „JAMA Neurology” (7 kwietnia 2025 r.) zespół badaczy pod kierunkiem dr. Huilina Tanga i dr. Stevena T. DeKosky’ego z University of Florida opublikował wyniki dużego badania kohortowego, mającego na celu ocenę wpływu stosowania GLP-1RA oraz SGLT2i na ryzyko ADRD u pacjentów z cukrzycą typu 2. W skład zespołu badawczego weszli także: William T. Donahoo (MD), Yao An Lee (MS), Pareeta Kotecha (PharmD), Mikael Svensson (PhD), Jiang Bian (PhD) i Jingchuan Guo (MD, PhD).

Metodologia badania

Badanie miało charakter retrospektywnej kohorty emulującej tzw. „target trial” z wykorzystaniem danych z elektronicznych rekordów zdrowotnych platformy OneFlorida+ Clinical Research Consortium, obejmującej ponad 21 milionów pacjentów z Florydy, Georgii i Alabamy. Analiza dotyczyła pacjentów powyżej 50. roku życia z rozpoznaną cukrzycą typu 2, u których rozpoczęto leczenie GLP-1RA, SGLT2i lub innymi lekami przeciwcukrzycowymi drugiego rzutu (np. pochodnymi sulfonylomocznika, inhibitorami DPP-4, tiazolidynodionami) w okresie od stycznia 2014 do czerwca 2023 roku.

Łącznie analizą objęto prawie 92 tysiące pacjentów podzielonych na trzy kohorty:

• GLP-1RA vs inne leki przeciwcukrzycowe (33 858 pacjentów)
• SGLT2i vs inne leki przeciwcukrzycowe (34 185 pacjentów)
• GLP-1RA vs SGLT2i (24 117 pacjentów)

Ryzyko ADRD oceniano na podstawie kodów klinicznych z rejestrów zdrowotnych, a analiza uwzględniała szczegółową korektę metodą ważenia odwrotnym prawdopodobieństwem leczenia (IPTW).

Wyniki badania

Kluczowe wyniki uzyskane przez zespół dr. Tanga wskazują, że rozpoczęcie leczenia zarówno GLP-1RA, jak i SGLT2i wiązało się ze statystycznie istotnym zmniejszeniem ryzyka ADRD w porównaniu do innych leków przeciwcukrzycowych.

• GLP-1RA – redukcja ryzyka ADRD o 33% (HR=0,67; 95% CI: 0,47-0,96)
• SGLT2i – redukcja ryzyka ADRD o 43% (HR=0,57; 95% CI: 0,43-0,75)

Nie stwierdzono istotnej różnicy między GLP-1RA i SGLT2i pod względem ryzyka ADRD (HR=0,97; 95% CI: 0,72-1,32). Interesującym wyjątkiem była semaglutyd (lek z grupy GLP-1RA), który wykazał istotnie większą skuteczność w redukcji ryzyka ADRD w porównaniu do SGLT2i (HR=0,54; 95% CI: 0,31-0,94).

Analizy wrażliwości i podgrup potwierdziły stabilność wyników, sugerując, że zaobserwowany efekt neuroprotekcyjny jest stosunkowo odporny na potencjalne zakłócenia.

Interpretacja wyników

Badacze sugerują kilka mechanizmów, które mogą tłumaczyć neuroprotekcyjne działanie tych leków:

• GLP-1RA mogą zmniejszać neurozapalenie, poprawiać insulinowrażliwość w mózgu, promować neurogenezę oraz redukować patologię białka tau i amyloidu beta, charakterystycznych dla choroby Alzheimera.
• SGLT2i poprawiają przepływ mózgowy, redukują stres oksydacyjny oraz poprawiają funkcję mitochondriów, co może ograniczać rozwój patologii ADRD.

Potencjalnie korzystny efekt wynika także z poprawy parametrów metabolicznych oraz funkcji naczyń, które są silnie powiązane z ryzykiem demencji.

Wnioski i implikacje kliniczne

Uzyskane wyniki wskazują na potencjalne korzyści kliniczne GLP-1RA oraz SGLT2i nie tylko w leczeniu cukrzycy typu 2, ale także jako strategii prewencji choroby Alzheimera i innych form demencji. Brak istotnej różnicy między GLP-1RA a SGLT2i pozwala na elastyczność terapeutyczną, jednak obiecujące wyniki dla semaglutydu wymagają dalszych badań, szczególnie wyników trwających badań klinicznych III fazy (EVOKE).

Źródło: JAMA Network
DOI: 10.1001/jamaneurol.2025.0353