Nasze procesy metaboliczne różnią się w zależności od pory dnia – wiele z nich jest bardziej aktywnych rano niż wieczorem. Chociaż badania wykazały, że spożywanie posiłków późno w ciągu dnia wiąże się ze zwiększonym ryzykiem otyłości i chorób sercowo-naczyniowych, wciąż niewiele wiadomo o tym, jak pora jedzenia wpływa na metabolizm glukozy oraz na ile jest to uwarunkowane genetycznie. Zespół prof. Olgi Ramich z Niemieckiego Instytutu Żywienia Człowieka im. Maxa Rubnera w Poczdamie-Rehbrücke (DIfE) zbadał to zagadnienie w kohorcie bliźniąt. Wyniki opublikowano w czasopiśmie eBioMedicine.
Zegar biologiczny i metabolizm glukozy
Układ okołodobowy to hierarchicznie zorganizowany system kontroli czasu trwający 24 godziny, który reguluje zachowanie i metabolizm za pomocą centralnego zegara w mózgu oraz zegarów obwodowych w narządach, takich jak wątroba czy trzustka. W rezultacie procesy metaboliczne różnią się w zależności od pory dnia spożywania posiłków. Powoduje to dobową zmienność metabolizmu glukozy oraz wydzielania hormonów po posiłku.
Samo jedzenie stanowi ważny sygnał synchronizujący zegary wewnętrzne. Oderwanie pór posiłków od naturalnego rytmu światło–ciemność, jak np. w pracy zmianowej, może prowadzić do zaburzeń wewnętrznego zegara i negatywnych konsekwencji metabolicznych.
Czy jedzenie późno wieczorem szkodzi zdrowiu?
Dotychczasowe badania wskazywały, że spożywanie posiłków późno w nocy wiąże się ze zwiększonym ryzykiem otyłości i chorób układu krążenia. Jednak nadal niewiele wiadomo, w jaki sposób dokładnie pora przyjmowania pokarmów oddziałuje na indywidualny rytm dobowy, wpływa na metabolizm glukozy i zwiększa ryzyko cukrzycy. Nie jest też jasne, jakie mechanizmy determinują indywidualne nawyki żywieniowe, ponieważ zależą one od interakcji czynników kulturowych, osobowościowych, fizjologicznych i genetycznych.
Pomiar pory dnia, w której dana osoba spożywa posiłki w odniesieniu do swojego biologicznego rytmu dobowego, opiera się na analizie odstępu między czasem posiłku a środkiem snu. Środek snu to moment znajdujący się dokładnie między zaśnięciem a obudzeniem się. Jest to wskaźnik chronotypu – czyli tego, czy dana osoba jest typem porannym, czy wieczornym.
Badanie NUGAT (NUtriGenomics Analysis in Twins)
Badanie NUGAT, zaprojektowane i zainicjowane przez prof. Andreasa F. H. Pfeiffera, przeprowadzono w latach 2009–2010 w Niemieckim Instytucie Żywienia Człowieka (DIfE). Pary bliźniąt jedno- i dwujajowych rekrutowano z rejestru bliźniąt (HealthTwiSt, Berlin) lub za pośrednictwem ogłoszeń publicznych. W badaniu wzięło udział 92 uczestników (46 par bliźniąt), którzy poddani zostali dwóm interwencjom żywieniowym (nieistotnym dla przedstawionych w artykule wyników).
Uczestnicy przeszli szczegółową ocenę fenotypu metabolicznego, obejmującą badanie fizykalne, wywiad medyczny, pomiary antropometryczne oraz test tolerancji glukozy. Chronotyp indywidualny określano za pomocą kwestionariusza. Dodatkowo wszyscy uczestnicy prowadzili ręczne dzienniki żywieniowe przez pięć kolejnych dni (trzy dni robocze i dwa dni wolne), zapisując godzinę rozpoczęcia i zakończenia każdego posiłku, ilość oraz rodzaj spożywanego pokarmu, co miało odzwierciedlić nawyki żywieniowe badanych par bliźniąt.
Źródło: EBioMedicine, Deutsches Zentrum fuer Diabetesforschung DZD
