Wczesne leczenie cukrzycy typu 2 kluczem do uniknięcia powikłań – wyniki nowego modelu DOMUS
Czy nieznacznie podwyższony poziom glukozy we krwi może prowadzić w przyszłości do poważnych problemów zdrowotnych? To właśnie pytanie jednej pacjentki zapoczątkowało niemal dekadę badań, które doprowadziły do opracowania przełomowego modelu mogącego zmienić sposób, w jaki lekarze i badacze rozumieją oraz prowadzą terapię cukrzycy w Stanach Zjednoczonych.
Gdy dr Neda Laiteerapong, profesor medycyny i kierownik Katedry Medycyny Ogólnej na Uniwersytecie Chicagowskim, była jeszcze rezydentką, zgłosiła się do niej doświadczona pielęgniarka z pytaniem: „Czy zaszkodziłam sobie, czekając trzy lata z leczeniem podwyższonego poziomu cukru?”.
Wtedy dr Laiteerapong nie znała odpowiedzi. – „Chciałam powiedzieć: tak, oczywiście – ale nie miałam dowodów, by to poprzeć” – wspomina. – „Problem z cukrzycą polega na tym, że efekty leczenia, takie jak kontrola glikemii, ciśnienia tętniczego, cholesterolu, masy ciała czy zaprzestanie palenia, ujawniają się dopiero po wielu latach. Na przykład dobra kontrola glikemii dziś może zapobiec powikłaniom dopiero za 10–20 lat. Ale nie u każdego chorego rozwijają się powikłania, więc niepewność jest duża.”
To pytanie doprowadziło ją do wieloletniego projektu badawczego, którego celem było zrozumienie, jak bardzo liczy się wczesne leczenie, jakie są koszty opóźnienia terapii i jak poszczególne interwencje wpływają na zdrowie pacjenta w dłuższej perspektywie. Wykorzystując dane rzeczywistych pacjentów z Kaiser Permanente, zespół dr Laiteerapong stworzył model przewidujący nie tylko klasyczne powikłania cukrzycy – takie jak zawały serca, niewydolność nerek czy amputacje – ale również zaburzenia psychiczne i poznawcze, jak depresja i demencja.
Nowy Multiethnic Type 2 Diabetes Outcomes Model for the U.S. (DOMUS), opublikowany w czasopiśmie Diabetes Care, prognozuje rozwój 14 różnych powikłań cukrzycy w perspektywie około 15 lat. Model odwzorowuje przebieg choroby, przewidując zmiany masy ciała, poziomu cholesterolu, HbA1c oraz innych czynników ryzyka w czasie.
W przeciwieństwie do istniejących modeli, takich jak słynny UKPDS, oparty na 30-letnich danych od 5000 pacjentów z Wielkiej Brytanii, model DOMUS wykorzystuje dane od aż 129 000 pacjentów obserwowanych przez 12 lat, obejmujące recepty, wyniki badań laboratoryjnych, wizyty kontrolne i wystąpienie powikłań w cyklu kwartalnym. – „Chcieliśmy zbudować model, który odzwierciedla rzeczywistą populację leczoną w USA – zróżnicowaną pod względem społecznym i etnicznym” – podkreśla badaczka.
Wyniki modelu są jednoznaczne: wczesne leczenie ma kluczowe znaczenie. Już wartości HbA1c w pierwszym roku po rozpoznaniu pomagają przewidzieć ryzyko powikłań w kolejnych dekadach. – „Tak, te pierwsze miesiące mają znaczenie” – potwierdza Laiteerapong. Oznacza to, że nawet krótkie opóźnienia w rozpoczęciu terapii mogą mieć trwałe konsekwencje zdrowotne.
Model DOMUS może być także potężnym narzędziem dla decydentów i ubezpieczycieli. Umożliwia bowiem nie tylko analizę skuteczności leczenia, ale także ocenę opłacalności różnych interwencji. – „Kiedy chcemy odpowiedzieć na pytania polityki zdrowotnej dotyczące cukrzycy, często nie możemy tego zrobić w czasie rzeczywistym, z udziałem pacjentów. Wtedy z pomocą przychodzą modele matematyczne, które pozwalają oszacować, jak duże jest prawdopodobieństwo określonych skutków zdrowotnych i czy dana interwencja jest warta finansowania” – wyjaśnia badaczka.
Zespół prowadzi obecnie badania walidacyjne w oparciu o inne źródła danych oraz analizuje różnice w przewidywanych wynikach zdrowotnych między grupami rasowymi i etnicznymi, a także tzw. „efekt dziedzictwa” (legacy effect) wczesnej kontroli HbA1c.
W przyszłości model DOMUS może znaleźć zastosowanie w planowaniu polityki zdrowotnej, projektowaniu programów prewencyjnych oraz analizach ekonomicznych. Jak podkreśla dr Laiteerapong: – „DOMUS może być wykorzystywany przez ubezpieczycieli, decydentów i instytucje zdrowia publicznego do podejmowania decyzji tam, gdzie badania kliniczne są zbyt długie lub niemożliwe do przeprowadzenia.”
Źródło: Diabetes Care, Development and Internal Validation of the Multiethnic Type 2 Diabetes Outcomes Model for the U.S. (DOMUS)
DOI: http://dx.doi.org/10.2337/dc25-0911
